Đăng nhập

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Dương

Thứ năm, 21/08/2025  |  English  |  中文

Di tích đình Phục Thiện, phường Trần Nhân Tông, thành phố Hải Phòng

Di tích đình Phục Thiện tọa lạc ở đầu khu dân cư Phục Thiện, phường Hoàng Tiến, thành phố Chí Linh, tỉnh Hải Dương (nay là phường Trần Nhân Tông, thành phố Hải Phòng). Đình Phục Thiện xây dựng từ bao giờ đến nay chưa tìm thấy tài liệu nào ghi chép lại. Theo các cụ cao niên tại địa phương, đình Phục Thiện ban đầu có quy mô nhỏ, đến thời Lê Trung hưng (thế kỷ XVIII) được xây dựng lại, kiến trúc kiểu chữ “Đinh" (J) gồm 3 gian đại bái xây đao dĩ và 1 gian hậu cung xây tường hồi bít đốc, kết cấu vì kèo kiểu “chồng rường" với kỹ thuật bào trơn đóng bén, chất liệu bằng gỗ lim. Đến đầu thời Nguyễn (thế kỷ XIX), với mong muốn mở rộng không gian thờ tự và xây dựng một ngôi đình bề thế hơn, to đẹp hơn. Làng đã họp bàn và quyết định tháo dỡ ngôi đình cũ lấy gỗ bán cho làng Chèm (nay thuộc thành phố Hà Nội) thêm kinh phí mua nguyên vật liệu xây dựng ngôi đình khác. Đình mới được xây dựng và hoàn thành trong khoảng hai năm, là một trong những ngôi đình có quy mô lớn nhất vùng, kiến trúc kiểu chữ Nhị" (=) gồm 5 gian đại bái và 5 gian hậu cung.

Cùng với thời gian, chiến tranh và sự biến động của lịch sử, khuôn viên, cảnh quan Đình Phục Thiện cũng đổi thay. Năm 1948, đình bị giặc Pháp phá hủy hoàn toàn, đến năm 1993 dân làng xây dựng tạm 1 gian nhà nhỏ trên nền tòa hậu cũng cũ làm nơi thờ tự, năm 1996, mở rộng thành 3 gian. Đến năm 2005, chính quyền và nhân dân địa phương xây dựng lại ngôi đình khang trang như ngày nay với kiến trúc kiểu chữ Nhị" (=) gồm 5 gian đại bái và 1 gian hậu cung, phục dựng phỏng theo kiến trúc thời Nguyễn (thế kỷ XIX).

Trước Cách mạng tháng 8 năm 1945, đình là địa điểm đồng chí Trần Cung (1898 - 1995), tức giáo Cư gặp mặt một số người trong làng để tổ chức tuyên truyền gây dựng cơ sở Việt Minh chuẩn bị cho khởi nghĩa tháng 8 năm 1945. Khi thành lập chính quyền lâm thời, đình được chọn làm trụ sở của chính quyền. Trong đợt bầu cử Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa, ngày 6 tháng 01 năm 1946, cũng lấy đình là địa điểm tổ chức bầu cử. Tháng 4 năm 1946, đình là trụ sở thành lập Ủy ban hành chính xã. Tháng 7 năm 1947, đình là nơi đặt mở phiên tòa quân sự của khu Hồng Quảng xét xử những tên chống đối cách mạng trong vùng". Di tích còn là nơi mở các lớp bình dân học vụ hưởng ứng phong trào “Diệt giặc đói, diệt giặc dốt và giặc ngoại xâm" do Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động, góp phần cùng cả nước kháng chiến, kiến quốc thành công. Từ năm 1955 - 1964, khuôn viên di tích là nơi luyện tập của các đơn vị bộ đội thuộc Quân khu III. Hiện nay, đình Phục Thiện là nơi sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân địa phương.

Đình Phục Thiện thờ Thành hoàng là Cao Sơn, Quý Minh, Đông Hải Nam Nhạc và Kinh Hợi Đại vương, những nhân vật từ thời Hùng Vương có công đánh giặc giúp dân, được người dân yêu quý, tôn thờ.

Về nhân vật Đông Hải Nam Nhạc và Kinh Hợi Đại vương hiện nay chưa tìm thấy tài liệu nào ghi chép, còn Cao Sơn, Quý Minh thì có khá nhiều tài liệu ghi chép khác nhau. Theo sách “Thần linh đất Việt" của Vũ Thanh Sơn, NXB Văn hóa dân tộc, Hà Nội năm 2002, tiểu sử của Thành hoàng Cao Sơn, Quý Minh có thể tóm tắt như sau: Tại Trang Thanh Uyên (nay là xã Thanh Uyên, huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ) có hai vợ chồng người nông dân sống trong cảnh thanh bần, luôn làm việc thiện, tu nhân tích đức, tuổi đã cao nhưng hiếm muộn đường con cái. Một hôm, người vợ nằm mơ thấy mình nuốt hai quả trứng, từ đó mà thụ thai. Đến kỳ mãn nguyệt khai hoa sinh được hai người con trai đặt tên là Cao Sơn và Quý Minh. Cao Sơn gọi là Sùng Công, Quý Minh gọi là Hiến Công. Cả hai đều khôi ngô tuấn tú, học một biết mười, có biệt tài dùng tay không bắt cọp, lại có sức khỏe phi thường, muôn người  không địch nổi. Một hôm, Tản Viên đi săn thấy hai người đang tay không dồn cọp mà đánh, đem lòng yên mếm, hỏi chuyện rồi kết làm anh em. Vua Hùng Duệ Vương (Hùng Vương thứ 18) tuổi già sức yếu, không có con trai, Thục Phán là người nắm giữ bộ lạc vùng Tây Bắc sợ ngôi vua vào tay con rể là Tản Viên Sơn Thánh liền cất quân dành quyền bính. Vua Hùng lấy làm lo lắng, giao cho Tản Viên chức Tổng chỉ huy quân đội đánh quân Thục. Ông cùng Cao Sơn và Quý Minh chỉ huy các tướng dàn trận ở Mộc Châu đánh bại quân Thục vừa ở Quỳnh Nhai kéo tới. Hai năm sau, Thục Phán lại chia quân làm 5 đạo tiến đánh Văn Lang. Vua Hùng bèn triệu ba anh em Tản Viên Sơn Thánh chỉ huy các tướng đánh Thục và phong Tản Viên là Tổng chỉ huy quân dân Văn Lang, Cao Sơn là Thống lĩnh tả bộ sơn thần, Quý Minh là Thống lĩnh hữu bộ sơn thần. Cao Sơn và Quý Minh về trang Thanh Uyên chiêu mộ quân sĩ, trang bị vũ khí, quân lương. Dưới quyền chỉ huy của Tản Viên Sơn Thánh, Cao Sơn, Quý Minh, quân của vua Hùng đã đánh nhiều trận lớn. Sau khi thắng trận Sóc Sơn, kết thúc cuộc giao tranh Hùng - Thục, Tản Viên Sơn Thánh giao cho Cao Sơn trấn giữ Kinh Bắc, Quý Minh đi tuần hành đạo Hải Dương. Sau đó vào ngày 15/11, Cao Sơn, Quý Minh trở về kinh thì tự nhiên thấy trời đất chuyển động, có một đám mây vàng như tấm lụa từ trên trời thả xuống, hai người cùng theo mây lên trời. Sau khi hóa, Cao Sơn, Quý Minh cùng với Tản Viên trở thành ngôi tối cao tương ứng với ba ngọn núi Ba Vì. Nhân dân tôn là “Tam vị đức thánh Tản".

Lễ hội đình Phục Thiện tổ chức vào tháng Giêng và tháng 10 hàng năm, là nơi giữ gìn và phát huy những giá trị, truyền thống văn hóa, phong tục tập quán tốt đẹp của nhân dân địa phương. Đặc biệt, tại kỳ lễ hội tháng Giêng, hoạt động rước và tế diễn trong không khí đặc biệt thiêng liêng của làng xã, nhân dân rước từ đình ra nghè Cả, nghè Kinh và nghè Đông rồi rước trở lại theo một trình tự tín ngưỡng chặt chẽ. Hoạt động đó không chỉ tôn vinh người có công với đất nước mà còn góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân. Ngày 12/01/2022, UBND tỉnh Hải Dương (nay là UBND thành phố Hải Phòng) ban hành Quyết định số 110/QĐ-UBND xếp hạng đình Phục Thiện là di tích cấp tỉnh.

EMC Đã kết nối EMC