Chùa Ngũ Đài nằm trên địa phận khu dân cư Tân Tiến, phường Hoàng Tiến, thành phố Chí Linh, tỉnh Hải Dương (nay là phường Trần Nhân Tông, thành phố Hải Phòng). Chùa Ngũ Đài còn có tên chữ là Kim Quang tự được xây dựng từ thời Trần (thế kỷ XIV) trên một khu đất cao ở chân núi Đống Thóc, giữa bốn bề cây xanh của rừng nguyên sinh hùng vĩ. Di tích do Thiền Phái Trúc Lâm xây dựng với mục đích mở rộng ảnh hưởng giáo lý của thiền phái này, từ đó chùa thờ Trúc Lâm tam Tổ: Trần Nhân Tông, Pháp Loa và Huyền Quang, bên cạnh đó chùa thờ Phật theo phái Đại Thừa, đó là tôn giáo phổ biến của các ngôi chùa ở miền Bắc Việt Nam, ngoài ra chùa còn thờ Liễu Hạnh mẫu Thượng Ngàn và mẫu Thoải.
Trần Nhân Tông, vị vua anh hùng từng lãnh đạo nhân dân qua hai cuộc kháng chiến chống quân Nguyên thắng lợi, sau đó, đi tu ở chùa Yên Tử. Ông cùng các đệ tử sáng lập thiền phái Trúc Lâm Việt nam, với tinh thần độc lập tự chủ, muốn có một tôn giáo mang mầu sắc dân tộc, Trần Nhân Tông trở thành vị tổ thứ nhất của thiền phái này. Vị tổ thứ hai là Pháp Loa, đó là pháp hiệu mà Trần Nhân Tông đặt cho người học trò xuất sắc về học đạo. Tháng 2 năm Hưng Long thứ 15 (1307) Trần Nhân Tông đã trao cho Pháp Loa bảo bối và ngày mồng 1 tháng Giêng năm Hưng Long, ông được trao quyền thừa kế nghiệp của thiền phái Trúc Lâm. Vị tổ thứ ba của phái Thiền Trúc Lâm là Huyền Quang, ông quê ở tỉnh Bắc Ninh, 21 tuổi đỗ tiến sĩ, nhưng ông không ra làm quan mà đi tu ở chùa Thanh Mai, sau đó tu ở chùa Côn Sơn, đương thời nổi tiếng là người thanh liêm. Khi viên tịch được dựng tháp ở sau chùa Côn Sơn, có tên là Đăng Minh Bảo Tháp, người đời sau quen gọi là tháp Huyền Quang. Ba vị sư tổ của thiền phái Trúc Lâm Việt Nam được thờ ở khá nhiều chùa trong tỉnh Hải Dương và trên cả nước.
Nhìn chung hệ thống tượng phật trong chùa được chế tác khá mĩ thuật, với tỷ lệ cân đối, nét mặt biểu đạt cảm xúc có hồn, mô tả sự riêng biệt của từng pho tạo nên sự cân đối hài hoà của nghệ thuật điêu khắc dân gian, nhiều pho đạt trình độ như tác phẩm điêu khắc có giá trị, tiêu biểu là các pho Tam Thế, A Di Đà, Đức Thánh Ông... Ngoài các pho tượng gỗ sơn son, chùa còn giữ được 1 tấm bia đá thời hậu Lê được lập vào tháng 12 năm Nhâm Tý, niên hiệu Hoàng Định thứ 13 (1612), nội dung ca ngợi cảnh đẹp Ngũ Đài, chùa Kim Quang là danh lam cổ tích, quang cảnh thanh u, tĩnh mịch, núi non ngút ngàn. Trải qua mưa năng tàn phá, chùa bị hư hại, nay các hội chủ cùng tín vãi và nhân dân thập phương đóng góp công sức tu sửa chùa, đặc biệt trong tấm bia khoảng 1.400 chữ này có bài minh ca ngợi công cuộc tu tạo chùa gồm 184 chữ, đây thực là cổ vật quý báu chứng minh về lịch sử của ngôi chùa. Ngoài ra chùa còn một số cổ vật khác, tuy số lượng không nhiều nhưng đều là những hiện vật có niển đại từ thế kỷ XVII, XVIII, XIX ẩn chứa giá trị lịch sử và nghệ thuật.
Như đã nói ở phần trên, chùa Ngũ Đài được xây dựng từ thời Trần, các thời đại sau đều được trùng tu, tôn tạo, căn cứ vào nội dung văn bia hiện lưu giữ tại di tích cho biết: Thời Hậu Lê (thế kỷ XVII) chùa Ngũ Đài được trùng tu lớn do công đức của nhân dân và các vị chức sắc trong xã hội đương thời, đến năm 1936 do điều kiện khắc nghiệt của thiên nhiên, nhân dân địa phương đã chuyển chùa lên vị trí cao hơn, nằm ở chân núi Đống Thóc, cách chùa hiện nay khoảng 150m về phía Tây. Đến năm 2003, chùa được khôi phục lại, chùa hiện nay được hoàn thành vào ngày 21 tháng 9 năm 2003.
Di tích có kiến trúc kiểu chữ Đinh (J) gồm 5 gian tiền đường và 2 gian Thượng điện. Tiền đường có kiến trúc theo kiểu đạo tầu déo góc, các vì kèo kết cấu bằng bê tông cốt thép, phần gần nóc tạo dáng con chồng giá chiêng truyền thống, mái dán ngói vẩy cá. Hai gian Thượng điện có duy nhất một vì kèo, trốn cột quân. Ngoài công trình chính, ở phía Bắc có nhà thờ Mẫu, phía Nam có nhà thờ Tổ, phía Đông có tháp sư, nhà bia. Các công trình này có kiến trúc đơn giản nhưng vật liệu vững chắc. Nhìn đại thể chùa Ngũ Đài được xây dựng mới nhưng kiến trúc mang phong cách truyền thống như chồng rường, giá chiêng, đao góc, mái lợp ngói mũi, nền lát gạch vuông ... Với lối kiến trúc này giúp chúng ta hiểu thêm sự kế thừa kiến trúc tôn giáo.
Lễ hội chùa Ngũ Đài được tổ chức vào ngày 05 - 07 tháng Giêng hàng năm, trong lễ hội một số nghi thức được phục dựng như lễ Khai hội dâng hương, khoá cúng phật, thỉnh kinh, lễ cầu siêu, một số trò chơi dân gian... Di tích chùa Ngũ Đài được xếp hạng cấp tỉnh theo Quyết định số 629/QĐ-UBND ngày 07 tháng 02 năm 2005 của UBND tỉnh Hải Dương (nay là UBND thành phố Hải Phòng).
