Thư viện tỉnh Hải Dương được thành lập tháng 12 năm 1956 với 02 cán bộ phụ trách và vốn sách ban đầu chỉ có gần 2.000 cuốn, chủ yếu do nhân dân quyên góp. Năm 1957, Thư viện tỉnh được tiếp nhận trụ sở số 12 Nguyễn Du - thị xã Hải Dương và hoạt động thành một đơn vị độc lập trực thuộc Ty Văn hóa. Năm 1968, sáp nhập với Thư viện Hưng Yên thành thư viện Hải Hưng. Năm 1971, Ủy ban nhân dân tỉnh có quyết định nâng cấp từ thư viện phổ thông lên thư viện Khoa học tổng hợp tỉnh, đến năm 1995 đã trở thành thư viện hạng hai. Năm 1997, tái lập tỉnh lại mang tên Thư viện tỉnh Hải Dương. Từ đó đến nay Thư viện tỉnh đã trở thành kho tàng tri thức vô giá được đông đảo các tầng lớp nhân dân đến khai thác sử dụng. Sách, báo, tài liệu của thư viện góp phần quan trọng trong việc phục vụ những nhiệm vụ chính trị của địa phương, tuyên truyền những chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, phổ biến những thành tựu về tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ, phục vụ nhu cầu học tập, nâng cao trình độ và giải trí cũng như học tập suốt đời của nhân dân.
Trưng bày báo Xuân và triển lãm Thư pháp Hán - Nôm tổ chức hằng năm tại Thư viện tỉnh
Với gần 2.000 bản sách ban đầu, đến nay Thư viện tỉnh đã có hơn 270.000 bản sách, hơn 70.000 đơn vị báo, tạp chí. Hàng năm bổ sung khoảng 10.000 bản sách, gần 200 loại báo, tạp chí. Việc số hóa tài liệu cũng được quan tâm, hiện nay Thư viện tỉnh đã số hóa được hơn 140.000 trang tài liệu, tập trung chủ yếu vào các tài liệu địa chí và các tài liệu quý hiếm. Kho tư liệu của thư viện đáp ứng mọi nhu cầu tra cứu thông tin của đông đảo bạn đọc. Mỗi ngày thư viện phục vụ từ 200 đến 300 lượt bạn đọc. Hàng năm cấp từ 2.500 đến 3.500 thẻ bạn đọc với hàng trăm nghìn lượt bạn đọc và lượt sách, báo luân chuyển.
Nhằm thu hút bạn đọc, Thư viện tỉnh thường xuyên chú trọng tới công tác tuyên truyền giới thiệu sách như: Biên soạn thư mục giới thiệu sách mới, thư mục chuyên đề, thư viện chuyên ngành, thư mục phục vụ những ngày lễ lớn. Phối hợp với Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh, Báo Hải Dương thực hiện các phóng sự giới thiệu sách chuyên đề chào mừng các ngày lễ kỷ niệm của đất nước và của tỉnh. Giới thiệu sách mới, sách hay, tuyên truyền lan tỏa văn hóa đọc qua các chuyên mục “Giới thiệu sách” trên Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh và chuyên mục “Tác giả - Tác phẩm” trên Báo Hải Dương. Thư viện cũng thường xuyên phục vụ các đề tài nghiên cứu khoa học, phục vụ các nghiên cứu sinh làm luận án tiến sĩ, phục vụ các cuộc thi tìm hiểu do các cấp, các ngành tổ chức,... Hàng năm, thư viện phối hợp với Câu lạc bộ Hán Nôm tổ chức trưng bày báo Xuân và Thư pháp Hán Nôm, tổ chức khai bút, cho chữ, đây là nét đẹp văn hoá quý báu của dân tộc được duy trì bảo tồn và phát huy. Phối hợp với các cấp, các ngành tổ chức liên hoan Thiếu nhi tuyên truyền giới thiệu sách, tổ chức vòng Sơ khảo cuộc thi Đại sứ văn hóa đọc, mời các diễn giả là giáo sư và chuyên gia đầu ngành về nói chuyện chuyên đề với nhiều nội dung phong phú đa dạng và bổ ích.
Chương trình nói chuyện chuyên đề do Thư viện tỉnh tổ chức
Để đáp ứng nhu cầu của bạn đọc, từ nhiều năm nay, Thư viện tỉnh đã phục vụ các ngày thứ Bảy, Chủ Nhật và mở thêm 60 phút ngoài giờ hành chính các buổi chiều từ thứ Hai đến thứ Sáu hàng tuần. Từ ngày 01/01/2021, hệ thống thư viện công cộng tỉnh Hải Dương đã thực hiện miễn phí thư viện cho tất cả các đối tượng theo Nghị quyết số 13/2020/NQ-HĐND ngày 24/12/2020 của Hội đồng nhân dân tỉnh Hải Dương. Chủ trương mới này đã đón nhận được sự hưởng ứng tích cực của bạn đọc, nhất là các em thiếu nhi.
Ngoài ra, Thư viện tỉnh còn làm tốt công tác biên soạn tài liệu địa chí, các ấn phẩm như: Tìm hiểu các tác gia Hán Nôm Hải Hưng; Danh nhân Hải Hưng; Hàn Giang liệt truyện; Hải Dương phong vật chí; Nhà văn hiện đại Hải Hưng; Hải Dương năm tháng, sự kiện; Nhân vật lịch sử Hải Dương; Chân dung anh hùng lực lượng vũ trang tỉnh Hải Dương; Đảng Cộng sản Việt Nam, Đảng bộ tỉnh Hải Dương từ Đại hội đến Đại hội (1930 - 2020)... được đông đảo các tầng lớp nhân dân đón nhận. Nhận thức rõ vai trò quan trọng của di sản thư tịch Hán Nôm, Thư viện tỉnh thường xuyên sưu tầm các tài liệu quý hiếm Hán Nôm có trong nhân dân, các văn khắc Hán Nôm được sưu tầm từ Viện Viễn Đông bác cổ của Cộng hoà Pháp; các tư liệu thần tích, thần sắc, hương ước làng xã được thư viện đặc biệt chú trọng và sưu tầm khai thác phục vụ cho công tác nghiên cứu khoa học về Hải Dương.
Thư viện tỉnh Hải Dương là trung tâm hướng dẫn nghiệp vụ cho hệ thống thư viện trong tỉnh và thúc đẩy phong trào xây dựng tủ sách cơ sở phát triển. Hải Dương là tỉnh sớm có phong trào đọc và làm theo sách từ những năm 60 của thế kỷ trước. Năm 1961 – 1962, Hải Dương tiến hành xây dựng Thư viện Thiếu nhi thị xã Hải Dương và thí điểm xây dựng Thư viện huyện Ninh Giang. Đến năm 1966, tất cả các thư viện cấp huyện được xây dựng. Như vậy chỉ trong vòng 10 năm sau khi Thư viện tỉnh thành lập, Hải Dương đã có mạng lưới thư viện hoàn chỉnh từ tỉnh xuống cơ sở. Năm 1975, sau khi đất nước thống nhất, cả nước bắt tay vào xây dựng chủ nghĩa xã hội, Thư viện Hải Hưng còn có trách nhiệm hết sức quan trọng là xây dựng kho sách cho 02 thư viện tỉnh kết nghĩa là Phú Yên và Long An. Năm 1976, nhiều cán bộ Thư viện tỉnh đã vào Nam cùng với sách, báo, giá sách để giúp 02 thư viện kết nghĩa xây dựng thư viện tỉnh.
Các thư viện cơ sở trong nhiều năm qua vẫn hoạt động hiệu quả, tiêu biểu như thư viện xã Hiệp Lực, thư viện xã Vĩnh Hoà, huyện Ninh Giang; thư viện xã Đoàn Tùng, huyện Thanh Miện; thư viện xã Nhân Quyền, huyện Bình Giang… Hệ thống thư viện cơ sở phát triển rộng khắp, đến nay toàn tỉnh có 12 thư viện cấp huyện, 31 thư viện cấp xã, 1291 tủ sách cơ sở. Từ năm 1993 được sự quan tâm của Thư viện Quốc gia Việt Nam trang bị máy vi tính và phần mềm quản lý thư viện, Thư viện tỉnh đã ứng dụng có hiệu quả công nghệ thông tin vào các hoạt động nghiệp vụ của đơn vị. Năm 2020, Thư viện tỉnh được trang bị phần mềm ILIB 8.5 để phục vụ công tác nghiệp vụ như cấp thẻ bạn đọc trên phầm mềm, xử lý kỹ thuật sách và quản lý mượn, trả tài liệu trên máy tính, thực hiện tra cứu OPAC, giúp bạn đọc tra cứu một cách nhanh chóng tiện ích. Hiện tại Thư viện tỉnh Hải Dương cơ bản là một thư viện hiện đại ứng dụng công nghệ thông tin vào tất cả các khâu phục vụ bạn đọc và đang phấn đấu trở thành thư viện điện tử, thư viện số trong tương lai gần. Hiện nay chương trình chuyển đổi số ngành thư viện đang được Vụ Thư viện – Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quan tâm và hướng dẫn triển khai thực hiện đồng bộ trên toàn quốc. Tỉnh Hải Dương đang xây dựng kế hoạch thực hiện chương trình chuyển đổi số ngành thư viện, trong thời gian tới hệ thống thư viện công cộng trên địa bàn tỉnh sẽ được trang bị cơ sở vật chất hiện đại đảm bảo phục vụ nhu cầu ngày càng cao của bạn đọc trong thời đại công nghệ thông tin phát triển như hiện nay.
Chương trình Liên hoan thiếu nhi kể chuyện sách hè tổ chức hằng năm
Để các thư viện cơ sở hoạt động tốt, Thư viện tỉnh tích cực vận động xã hội hoá công tác thư viện cơ sở với tinh thần Nhà nước và Nhân dân cùng các tổ chức chính trị xã hội tham gia phát triển thư viện. Ngoài việc chính quyền cơ sở quan tâm dành kinh phí bổ sung sách, báo, các tổ chức và cá nhân quyên góp, Thư viện tỉnh đã xây dựng kho sách luân chuyển với số sách hiện có là 57.577 cuốn. Thư viện tỉnh thường xuyên luân chuyển sách xuống 12 thư viện cấp huyện và các tủ sách cơ sở. Hàng năm cung cấp sách và giá sách cho 01 thư viện xã điểm để phát triển mạng lưới thư viện cấp xã. Phối hợp với các trường học trên địa bàn thành phố thực hiện luân chuyển sách, báo, tổ chức các hoạt động tuyên truyền phục vụ đọc sách cho học sinh.
Được sự quan tâm của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh và các cấp, các ngành, trụ sở mới của Thư viện tỉnh xây dựng từ năm 2008, đến năm 2011 được hoàn thành, năm 2021 được đưa vào sử dụng. Với kiến trúc bề thế, toà nhà cao 05 tầng, diện tích xây dựng 8.250m2 trên khuôn viên diện tích 7.584m2 thuộc đường Chương Dương, thành phố Hải Dương. Đây là vị trí trung tâm của thành phố Hải Dương, thuận lợi cho người dân tiếp cận thông tin và sử dụng tài liệu, phục vụ phát triển văn hóa đọc.
65 năm xây dựng và trưởng thành, Thư viện tỉnh Hải Dương luôn nhận được sự quan tâm giúp đỡ của Tỉnh uỷ, Hội đồng nhân dân tỉnh, Ủy ban nhân dân tỉnh, Sở Văn hóa - Thông tin (nay là Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cùng các sở, ban, ngành trong tỉnh. Cùng với sự quan tâm của Vụ Thư viện, Thư viện Quốc gia Việt Nam, của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, sự cộng tác tích cực của các thế hệ bạn đọc từ ngày thành lập đến nay đó là nguồn cổ vũ khích lệ lớn lao cho đội ngũ những người làm công tác thư viện từ tỉnh xuống cơ sở. Nhìn lại chặng đường 65 năm xây dựng và trưởng thành, biết bao thế hệ cán bộ thư viện đã đóng góp sức lực và trí tuệ của mình cho sự nghiệp phát triển văn hoá đọc. Đội ngũ cán bộ thư viện tỉnh không những rèn luyện đạo đức và phẩm chất cách mạng, ý thức tổ chức, kỷ luật mà còn luôn trau dồi kiến thức chuyên môn nghiệp vụ, không ngừng học tập, nâng cao trình độ, xứng đáng là người cán bộ thư viện năng động sáng tạo góp phần đưa sự nghiệp thư viện phát triển hội nhập với khu vực thế giới.
Với những thành tích đạt được trong 65 năm qua, Thư viện tỉnh Hải Dương vinh dự được nhận những phần thưởng cao quý: Năm 1963, Bộ Văn hoá - Thông tin tặng Cờ thi đua xuất sắc toàn miền Bắc; Năm 1991, được Nhà nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba; Năm 2001 được Nhà nước tặng Huân chương Lao động hạng Nhì; Năm 2002, 2013 được Bộ Văn hóa - Thông tin (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tặng Cờ thi đua xuất sắc toàn quốc; Năm 2006 được Uỷ ban nhân dân tỉnh tặng Cờ thi đua xuất sắc. Nhiều năm liền Thư viện tỉnh Hải Dương được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Ủy ban nhân dân tỉnh và các cấp, các ngành tặng bằng khen, giấy khen. Nhiều thế hệ cán bộ thư viện đã được khen thưởng.
65 năm nhìn lại, Thư viện tỉnh Hải Dương trải qua nhiều thăng trầm nhưng đã có bước tiến vượt bậc, xứng đáng với những danh hiệu cao quý mà Đảng và Nhà nước, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Ủy ban nhân dân tỉnh đã trao tặng. Thư viện tỉnh Hải Dương đang tập trung nỗ lực phấn đấu thực hiện tốt hơn nữa các chức năng nhiệm vụ được giao, xây dựng Thư viện tỉnh ngày càng hiện đại, nâng cao chất lượng đội ngũ viên chức thư viện vững vàng về chính trị, giỏi về chuyên môn nghiệp vụ để phục vụ tốt các nhiệm vụ chính trị, các mục tiêu kinh tế, xã hội, an ninh – quốc phòng của địa phương.
Bùi Đức Cảnh - Giám đốc Thư viện tỉnh Hải Dương